کتاب الکترونیک چیست و 5 مرحله برای تولید و ساخت E-Book

تاریخچه کتاب الکترونیک

در دهه 1960 میلادی در یک آزمایشگاه اولین Electronic Book یا E-Book ساخته شد اما در سطح همان آزمایشگاه ماند. سپس در اواخر دهه 1970 یعنی از سال 1971، تبدیل و آغاز متن های سنتی به کتاب الکترونیک آغاز شد.

مایکل اس. هارت اعلامیه استقلال آمریکا را به رایانه ای تایپ کرد تا اولین نسخه موجود در اینترنت ایجاد شود.بعد از این کار،پروژه گوتنبرگ را برای ساخت نسخه های الکترونیکی کتاب های بیشتر راه اندازی کرد.کتاب های تولیدی آن زمان جزو اولین کتاب ها در تاریخچه آن هستند.

کتاب های الکترونیک در عصر حاضر

امروزه با گسترده شدن و مقبولیت کامپیوترها، لپ تاپ، تبلت و موبایل های هوشمند شکل جدیدی از کتاب که به نام کتاب الکترونیکی (E-book) به وجود آمد در دنیای دیجیتال مطرح شده است که در دسترس عموم مردم به ساده ترین روش ممکن قرار دارد.

البته ناگفته نماند که امروزه هنوز هم کسانی هستند که باور دارند باید با لمس کتاب تداعی خاطرت و با بوییدن کاغذ آن حس نوستالژی به شما دست دهد و طبیعتا با این قبیل کتاب ها ارتباط خوبی برقرار نخواهند کرد.

ویژگی های E-book چیست؟

طبیعتا با وجود پیشرفت تکنولوژی و ترکیبش با تمامی عناصر زندگی ما هر چیزی رفتار و شکل خاص خود را در برخورد با این پدیده به خود میگیرد.کتاب و کتاب خوانی نیز از این قاعده مستثنا نیست.

انواع فرمت های کتاب الکترونیکی

امروزه کتاب‌های الکترونیکی در فرمت‌های مختلفی و گوناگونی توسط ناشران به صورت الکترونیکی منتشر می‌شوند. برخی از انواع این  فرمت‌های رایج عبارت‌اند از:

• PDF: این فرمت برای پرینت ها و چاپگر های دیجیتال کاملا ایده‌آل است و به صورتی طراحی شده است که به طور کاملا مناسب و دقیق اندازه تصویر باشد. خواندن و اجرا کردن PDF روی یک صفحه کوچک مثل موبایل ممکن است اما نکته قابل توجه این است که شما نمی‌توانید صفحه‌بندی آن را تغییر دهید.
• EPUB: معروف‌ترین و رایج‌ترین فرمت برای خواندن کتاب های الکترونیکی در نرم افزار های کتابخوان و این مورد میباشد.  EPUB امکانات و ویژگی های بسیار زیادی دارد و طوری طراحی شده تا خود را با دستگاهی که آن را نمایش می‌دهد، تطبیق داده و از لحاظ ظاهری بهترین شکل را ارائه کند. این قالب در سال 2007 جایگزین قالب قدیمی E-book ها “OEB” شد.
• MOBI: این فرمت محصول یک شرکت فرانسوى به نام “Mobipocket” است. این فرمت تقریبا از نظر فراگیرى در حد EPUB است. تنها کتابخوان نوك “Nook” که برای شرکت بارنز و نوبل میباشد از این فرمت پشتیبانی نمیکند.
• 3AZW  و AZW:  این موارد، فرمت هاى اختصاصى آمازون براى کتاب هاى دیجیتال عرضه شده در فروشگاهش میباشد. AZW3 پیشرفته تر از AZW طراحی شده است و از نوع قلم ها، انواع سبک ها، و طرح های بیشتری پشتیبانی می کند.
• IBA: این مورد هم یکی از انواع فرمت های کتاب الکترونیک می باشد. کتاب های ایجاد شده در نرم افزار iBooks اپل از این قالب برای خود استفاده میکند.

ساختار و صفحه‌بندی

درPDF ما با یک بنیان مواجه هستیم و ساختار و صفحات و قالب بندی آن تغییر نمیکند.چاپ و نمایش این فرمت روی دستگاه‌های با صفحه‌نمایش بزرگ مناسب است.

اما فرمت EPUB یک فرمت قابل تغییر است و  می‌توان صفحات و قالب بندی یک سند را با توجه به اندازه و نوع دستگاه عوض کرد.دستگاه‌های با صفحه‌نمایش کوچک برای نمایش این فرمت گزینه مناسبی هستند.

تعامل پذیر بودن

فرمت PDF یک فرمت ثابت و ساده است که فقط میتواند متن و تصویر را نمایش دهد.عناصری مانند صوت، موشن ویدئو، انیمیشن و غیره قابل نمایش در این نوع فرمت نمیباشند.

فرمت EPUB فرمتی پیشرفته تر است که شما میتوانید با آن تعامل بیشتری داشته باشید. در اینن تایپ فرمت شما می‌تواند عناصر مانند عناصری مانند صوت، موشن ویدئو، انیمیشن و غیره را به راحتی بگنجانید.از  قابلیت این فرمت برای ایجاد کتاب‌های الکترونیکی جذاب بسیار استفاده میشود.

اندازه و حجم

فرمت PDF از نظر حجمی بزرگ و سنگین به حساب می آید و برای حفظ و یا انتقال ان به فضای زیاد نیاز است که گاهی مشکل ساز میشود.از دیگر معایب این فرمت میتوان به مصرف زیاد باتری و منابع دستگاه نیز اشاره کرد.

فرمت EPUB برخلاف PDF  کوچک و سبک بوده که به گزینه خوبی برای نگهداری تبدیل میشود.همچنین این فرمت فضای کمتری را نیز اشغال میکند. مصرف باتری و منبع دستگاه نیز در این فرمت به مرتب کمتر است.

چرا باید E-book ساخت؟

امروزه با پیشرفت تکنولوژی در ضمینه های مختلف، کتاب و کتاب خوانی نیز دچار تغییرات زیادی شده است. یکی از زمینه های ایجاد رقابت در حوزه بازار محتوا و برندینگ تولید همین کتاب ها است.

کتاب الکترونیک یا کتاب فیزیکی،مساله این است

در ابتدا باید به این موضوع بپردازیم که چرا ما باید E-book را به نسخه های چاپی قدیمی و فیزیکی ترجیح بدهیم؟

آیا این کار صحیح است؟ مزیت و معایب این کار چیست؟

1-ارزان هستند

تقریبا اکثر کتاب های  الکترونیکی موجود در سطح اینترنت بدون هزینه و رایگان هستند و شما برای مطالعه آنها هزینه ای را پرداخت نمیکنید.

البته کتاب های الکترونیکی ای هم هستند که شما برای تهیه آنها باید هزینه ای را پرداخت کنید تا بتوانید آن را دانلود کنید، اما تقریبا هزینه % 99 آنها از هزینه خرید آن کتاب به صورت فیزیکی بسیار کمتر است که این خود یک مزیت بزرگ است.

2-در دسترس هستند

شما با گوشی هوشمند خود،تبلت و یا حتی لپتاپ خود در هر لحظه و هر مکانی میتوانید به کتاب الکترونیکی خود دسترسی داشته، آن را بدون هیچ مشکلی حمل کرده و به آسانی به مطالعه آنها بپردازید.

3-کتاب الکترونیکی،دوستدار طبیعت

برای چاپ کتاب های مختلف درجهان روزانه تعداد بسیار زیادی کاغذ و به طبع درخت مصرف میشود. این ویژگی این هست که به هیچ کاغذی نیاز ندارد یکی از بزرگترین مزیت های آن میباشد.

4-توضیع آسان

بعد از ایجاد یک نسخه کتاب الکترونیک برخلاف نسخه های فیزیکی که نیاز به چاپ کردن و ویراستاری و … بود،تنها با کپی کردن و اشتراک گذاری آنها در چند دقیقه میتوان حجم عظیمی از این اطلاعات را انتقال داد.

مراحل تولید یک کتاب الکترونیکی

1-موضوع کتاب الکترونیکی

برای ساخت یک electronic book اولین قدم انتخاب موضوع اصلی آن است و کار ما در یکی از این دو دسته قرار میگیرد.

• کتابی که ایجاد شده توسط ما صرفا برای فروش میباشد و فعالیت دیگری در ذهنمان نیست.
• کتاب الکترونیک  ما با هدف گسترش کسب و کار و جلب نظر مشتری طراحی شده است.

2-ساختار و تقسیم بندی

بعد از انتخاب موضوع مناسب حالا باید ساختاری مناسب در رابطه با موضوع برای خود ایجاد کنیم.

به عنوان مثال اگر ما قصد داریم کتاب الکترونیکی درباره”سئو” طراحی کنیم، بعد از انتخاب موضوع با نوشتن یک لیست مناسب مرحله شروع و پایان کار را به سادگی تعریف میکنیم.

این کار با سوالاتی از این قبیل انجام میشود.

سئو چیست؟عملکرد سئو و تاثیر آن روی دیجیتال مارکتینگ چیست؟یک سئوکار خوب چه ویژگی هایی دارد؟

3-انتخاب برنامه مناسب برای ساخت کتاب الکترونیک خود

بعد از این که مراحل بالا را پیش بردیم حال نوبت به انتخاب یک پلتفرم مناسب برای طراحی کتاب خود است.

نرم افزار های زیادی برای این کار در فضای مجازی موجود است که از این موارد میتوانیم به سه مورد بسیار کاربری اشاره کرد :

• Microsoft office PowerPoint
• Adobe InDesign

در بین این نرم افزار های معرفی شده نرم افزار Microsoft Office PowerPoint بسیار محبوب و استفاده از آن برای تولید کتاب الکترونیکی بسیار رایج است.

با نرم افزار InDesign نیز میتوانید electronic book با فرمت EPUB تولید کنید که توضیحات این فرمت در بالاتر داده شده است.

نرم افزار Publisher Microsoft office نیز در این زمینه ابزار های بسیار زیادی در اختیار شما قرار میدهد و به کمک آن میشود بوک های الکترونیکی بسیار مناسبی با فرمت PDF ایجاد کرد.

دقت کنید که طراحی ساده برای کتاب الکترونیک خود میتواند بسیار جذب کننده باشد.تجربه ثابت کرده است که هر چه طراحی شما پیچیدگی های کمتری داشته باشد و مطالب خود را به صورت ساده تر نمایش دهید در دیدگاه مخاطب بهتر و بیشتر جلوه میکند.

داشتن کادری ساده همراه با یک فونت مناسب، فوتر، شماره گذاری صفحه به همراه لوگو از نمونه های مناسب برای این مورد میباشد.

4-محتوا مناسب

هر شخصی در ابتدای شروع به خواندن یک کتاب به طور معمول مقدمه کتاب را مورد مطالعه قرار میدهد، پس داشتن یک مقدمه مناسب روند خوانش مخاطب ما نقش به سزایی را ایفا میکند.

اگر مقدمه گیرا باشد خواننده به طور خودکار به خواندن ادامه کتاب ترغیب میشود.

دقت کنید که در مقدمه از نوشتار بیهوده پرهیز کنید، سعی کنید با چشاندن کمی از مطالب خود به مخاطب او را تشنه ادامه دادن برای خواندن مطالب کنید، هنر داستان سرایی داشته باشید و با این کار در ذهن مخاطب خود تصویری ایجاد کنید که بعد از مقدمه سریعا به سمت بقیه ماجرا سوق داده شود.

بعد از نوشتن یک مقدمه مناسب حال وقت دست به کار شدن است.

متن کتاب شما باید چند ویژگی داشته باشد تا در نظر خواننده جلوه خوبی داشته باشد.

چند نمونه از این ویژگی ها را با هم مرور میکنیم

• سرفصل های کتاب خود را مشخص کنید و ویراستاری آن به همراه ویراستاری متن را با دقت انجام دهید.
• مطلب شما باید محتوای مناسبی داشته باشد، به عنوان مثال اگر کتاب الکترونیک شما یک محتوای آموزشی است باید دارای مطالبی جذاب،کاربردی و در عین حال قابل فهم باشد.
• تصویر سازی در نوشته های شما جادو میکند.این ویژگی که شاید در نسخه های فیزیکی کتاب زیاد به چشم نمیخورد میتواند یکی از برتری های بزرگ electronic book باشد.تصور کنید که در گذشته برای مطالعه کتاب های پزشکی به ندرت تصویر و طراحی ای از تمام ویژگی های بدن انسان در کتاب های آن دوره دیده میشد اما امروزه در این حوزه با کوچکترین تصویر ها به صورت تمام رنگی و یا حتی در قالب محتوای 3D در دسترس مخاطب قرار میگیرد.
• از ویژگی Call To Action  استفاده کنید با این کار خواننده با انجام اقدام های مورد نظر شما حس ارتباط بهتری با کتاب احساس میکند.
• گرافیک و جذابیت کار خود را نشان دهید، ترکیب جلدی زیبا و خوش آب و رنگ همراه با جلوه های گرافیکی مناسب و چشم گیر و فونتی مناسب، به طور حتم تاثیری بسیار زیاد روی مخاطب شما میگذارد و وی را ترغیب میکند.

5-ایجاد کتاب الکترونیکی ، انتشار و محافظت از آن

بعد از تمام کردن تمام موارد بالا حال نوبت به خروجی گرفتن رسیده است.کتاب ما در هر فرمتی که در موارد بالا گفته شد، قابلیت ایجاد دارد.بعد از این موارد میتوانید کتاب خود را با دوستان خود به اشتراک بگذارید،با ایجاد یک لینک مناسب آن را برای دانلود محیا کنید، که میتواند به صورت رایگان یا با دریافت هزینه باشد.

در زمینه انتشار نیز میتوانید از مبحث ایمیل مارکتینگ استفاده کنید. برای این منظور شما باید یکی از ایمیل‌هایتان را به معرفی کتاب الکترونیکی خود اختصاص دهید و با یک کپی رایتینگ حرفه‌ای مشورت کنید تا به مشتریان توضیح دهید که دانلود کتاب شما چه سودی برای آنها دارد، می توانید یک پیشنهاد ویژه به آنها ارائه بدهید تا مخاطبان نتوانند پیشنهاد شما را رد کنند.

دقت کنید که اگر می‌خواهید electronic book شما دانلود خوبی داشته باشد، توصیه ما ایجاد یک صفحه فرود جذاب برای آن است.با طراحی و قرار دادن یک صفحه فرود مناسب در پلتفرم های دیگر میتوانید میزان دانلود خود را بسیار زیاد تر کنید.

البته در این بین نباید از موارد امنیتی برای جلوگیری از کپی شدن کتاب خود نیز قافل شوید.میتوانید با تکنیک های مناسبی از قبیل طراحی هدر و فوتر خاص و یونیک، اختصاص دادن لوگو در بالا و پایین صفحه و قرار دادن لینک به وبسایت از اثر خود محافظت کنید.

نرم افزار های ایجاد کننده حفاظ امنیتی زیادی برای فایل های PDF در سطح اینترنت موجود است و حتی شما با نرم افزار های طراحی کتاب الکترونیک نیز امکان محافظت از اثر خود را دارا هستید.